Nur ud-Din Muhammad Zuhuri, a distinguished Iranian poet and prose stylist of the early, 11th century AH, was a celebrated literary figure who emigrated from Iran. In his youth, he spent a brief period at the court of Shah Abbas of the Safavid dynasty, where he composed laudatory verses in the monarch's honor. However, he soon left for India, where he found patronage at the courts of Burhan Nizam Shah sani of Ahmadnagar and Ibrahim Adil Shah of Bijapur, composing panegyrics in their praise. Zuhuri was highly skilled in both prose and poetry. His Divan reflects all the hallmark features of the Sabk-e-Hindi (Indian style of poetry), that prevailed in his time, while his prose follows the nasr-e-masnu (ornate literary style). Through the creative use of literary devices and rhetorical embellishments - distinctive of the Indian aesthetic - he infused his works with color and elegance. Some poets and prose writers even imitated him. Consequently, literary critics, both past and contemporary, have lauded his contributions to Persian literature. This article explores the literary stature and enduring significance of Zuhuri Torshizi in the context of classical and contemporary Persian literary criticism.

حواله جات

۱.    حسن انوشه، دانشنامه ادب فارسی ، ادب فارسی در شبه قاره، عنوان مقاله ظهوری ترشیزی، مقاله نگار: دانشنامه ، جلد چهارم، بخش دوم (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰ش)، ۱۶۵۹.

۲.    شیخ احمد علی خان هاشمی سندیلوی، تذكره مخزن الغرائب، به اهتمام دكتر محمد باقر جلد سوم ، (اسلام آباد: مركز تحقیقاتِ فارسی ایران و پاكستان، ۱۹۹۲م)، ۳۴۱.

۳.    محمد بختاور خان، مرآه العالم تاریخ اورنگزیب، به تصحیح ساجده س. علوی، جلد دوم، (لاهور: اداره تحقیقات پاكستان، دانشگاه پنجاب، لاهور، ۱۹۷۹م) ، ۶۱۸.

۴.    ملا عبدالنبی فخر الزمانی قزوینی، میخانه ، باعتناء : محمد شفیع ، ایم اے، (لاهور: میسرز عطر چند كپور ایند سنز پبلشرز، اناركلی، ۱۹۲۶م)، ۲۶۹.

۵.    پروفیسر مقبول بیگ بدخشانی، تاریخ ادبیات مسلمانان پاكستان و هند، جلد چهارم، فارسی ادب (دوم)، (لاهور: ناشر: گروپ كیپتن سید فیاض محمود ، پنجاب یونیورستی، لاهور، ۱۹۷۱م)، ۳۱۴.

۶.    لطف علی بیگ آذر، آتشكده آذر، به كوشش حسن سادات ناصری، (تهران: انتشارات امیر كبیر، ۱۳۳۶ش)، ۲۶۶.

۷.    دكتر ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، جلد پنجم، بخش سوم، (تهران: انتشارات فردوس، ۱۳۷۲ش)، ۹۷۷.

8. Muhammad Abdul Ghani, A History of Persian Language and Literature at the Mughal court, Part III Akbar, (Lahore: Hijra International Publishers, 1983),182.

۹. سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، (تهران: كتابفروشی فروغی، ۱۳۴۴)، ۴۴۵.

(10)         Muhammad Abdul Ghani, A History of Persian Language and Literature at the Mughal court, Part III Akbar, (Lahore: Hijra International Publishers, 1983),188.

(11)         Jan, Rypka, History of Iranian literature, edited by Karl Jahn, (Holland: D.Reidel publishing company, Dordrecht, 1968), 725.

(12)         Muhammad Abdul Ghani, A History of Persian Language and Literature at the Mughal court, Part III Akbar, (Lahore: Hijra International Publishers, 1983),184-185.

۱۳. میر غلام علی آزاد بلگرامی ، مآثر الكرام موسوم به سرو آزاد، به تصحیح عبدالله خان و به اهتمام مولوی عبدالحق ، دفتر ثانی، (دكن : كتب خانه آصفیه حیدر آباد، ۱۹۱۳م)، ۳۴.

۱۴. دكتر ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، جلد پنجم ، بخش سوم، (تهران: انتشارات فردوس، ۱۳۷۲ش) ، ۹۷۸.

۱۵. دكتر سید عبدالله ، فارسی زبان و ادب ، مجموعه مقالات، (لاهور: مجلس ترقی ادب، بی تا)، ۱۸۶.

۱۶. حسن انوشه، دانشنامه ادب فارسی ، ادب فارسی در شبه قاره، عنوان مقاله ظهوری ترشیزی، مقاله نگار: دانشنامه ، جلد چهارم، بخش دوم (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰ش)، ۱۶۵۹.

۱۷. محمد قدرت الله گوپاموی، تذكره نتایج الافكار، تصحیح و تعلیق: یوسف بیگ بابا پور، (قم: نشر: مجمع ذخائر اسلامی، ۱۳۸۷ش)، ۴۹۵.

(18)         Muhammad Abdul Ghani, A History of Persian Language and Literature at the Mughal court, Part III Akbar, (Lahore: Hijra International Publishers, 1983),189.

(19)         Muhammad Abdul Ghani, A History of Persian Language and Literature at the Mughal court, Part III Akbar, (Lahore: Hijra International Publishers, 1983),187.

۲۰. لچهمی نرائن شفیق، شام غریبان، مرتبه محمد اكبر الدین صدیقی، (كراچی: انجمن ترقی اردو، ۱۹۷۷م)، ۱۶۸.

۲۱. حسن انوشه، دانشنامه ادب فارسی ، ادب فارسی در شبه قاره، عنوان مقاله ظهوری ترشیزی، مقاله نگار: دانشنامه ، جلد چهارم، بخش دوم (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰ش)، ۱۶۵۹.

۲۲. لطف علی بیگ آذر، آتشكده آذر، به كوشش حسن سادات ناصری، (تهران: انتشارات امیر كبیر، ۱۳۳۶ش)، ۲۶۷-۲۶۸.

۲۳. حسن انوشه، دانشنامه ادب فارسی ، ادب فارسی در شبه قاره، عنوان مقاله ظهوری ترشیزی، مقاله نگار: دانشنامه، جلد چهارم، بخش دوم، (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰ش)، ۱۶۶۰.

۲۴. محمد افضل سرخوش، كلمات الشعراء، به تصحیح صادق علی دلاوری، (لاهور: شیخ مبارك علی ایند سنز، ۱۹۴۲م) ۷۲.

۲۵. دكتر ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، جلد پنجم ، بخش سوم، (تهران: انتشارات فردوس، ۱۳۷۲ش)، ۹۷۹.

۲۶. لطف علی بیگ آذر، آتشكده آذر، به كوشش حسن سادات ناصری، (تهران: انتشارات امیر كبیر، ۱۳۳۶ش)، ۲۶۸.

۲۷. پروفیسر مقبول بیگ بدخشانی ، تاریخ ادبیات مسلمانان پاكستان و هند، جلد چهارم، فارسی ادب (دوم)، (لاهور: ناشر گروپ كیپتن سید فیاض محمود ، پنجاب یونیورستی، لاهور، ۱۹۷۱م)، ۳۱۸-۳۱۹.

۲۸. حسن انوشه، دانشنامه ادب فارسی ، ادب فارسی در شبه قاره، عنوان مقاله ظهوری ترشیزی، مقاله نگار: دانشنامه ، جلد چهارم، بخش دوم، (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰ش)، ۱۶۶۰.

۲۹. علی قلی خان واله داغستانی، تذكرة ریاض الشعراء ، تصحیح و تحقیق محسن ناجی نصر آبادی، جلد سوم، (تهران: انتشارات اساطیر ، ۱۳۸۴ش)، ۱۳۰۳تا۱۳۰۴.

۳۰. سراج الدین علی خان (آرزو)، تذكرة مجمع النفایس، به كوشش دكتر مهر نور محمد خان، با همكاری دكتر زیب النساء علی خان، جلد دوم، (اسلام آباد: مركز تحقیقات فارسی ایران و پاكستان، ۱۳۸۵ش)، ۱۰۰۳ تا ۱۰۰۴.

۳۱. آفتاب رای لكهنوی، تذكره ریاض العارفین ، بتصحیح و مقدمه سید حسام الدین راشدی، بخش دوم، (اسلام آباد: انتشارات مركز تحقیقات فارسی ایران و پاكستان، ۱۹۸۲م)، ۴۲۲.

۳۲. محمد افضل سرخوش، كلمات الشعراء، به تصحیح صادق علی دلاوری، (لاهور: شیخ مبارك علی ایند سنز، ۱۹۴۲م) ۷۲تا ۷۳.

۳۳. ایضاً، ۷۲.

۳۴. ایضاً، ۷۲

۳۵. شاه نواز خان عبدالرزاق خوافی، بهارستان سخن، گورنمنت اورینتل سیریز،(مدراس: ۱۹۵۱م)، ۴۲۸.

۳۶. لطف علی بیگ آذر، آتشكده آذر، به كوشش حسن سادات ناصری، (تهران: انتشارات امیر كبیر، ۱۳۳۶ش)، ۲۶۶تا۲۶۸.

۳۷. میر غلام علی آزاد بلگرامی ، مآثر الكرام موسوم به سرو آزاد، به تصحیح عبدالله خان و به اهتمام مولوی عبدالحق ، دفتر ثانی، (دكن : كتب خانه آصفیه حیدر آباد، ۱۹۱۳م)، ۳۳تا۳۴.

۳۸. محمد قدرت الله گوپاموی، تذكره نتایج الافكار، تصحیح و تعلیق: یوسف بیگ بابا پور، (قم: نشر: مجمع ذخائر اسلامی، ۱۳۸۷ش)، ۴۹۴تا ۴۹۵.

۳۹. كشن چند اخلاص، همیشه بهار، مرتبه دكتر وحید قریشی، (كراچی: انجمن ترقی اردو پاكستان، ۱۹۷۳م)، ۱۵۶.

۴۰. شیر علی خان لودی، تذكرة مرآۃ الخیال، به اهتمام حمید حسنی با همكاری بهروز صفرزاده، (بی جا: انتشارات روزنه، ۱۳۷۷ش)، ۶۲-۶۳.

۴۱. رحم علی خان ایمان، تذكره منتخب اللطایف، با مقدمه دكتر تارا چند، باهتمام سید محمد رضا جلالی نائینی، دكتر سید امیر حسن عابدی، (تهران: چاپ تابان، ۱۳۴۹ش)، ۲۶۸.

۴۲. لچهمی نرائن شفیق، شام غریبان، مرتبه محمد اكبر الدین صدیقی، (كراچی: انجمن ترقی اردو، ۱۹۷۷م)، ۱۶۸-۱۶۹.

۴۳. ملا عبدالنبی فخر الزمانی قزوینی، میخانه ، باعتناء : محمد شفیع ، ایم اے، (لاهور: میسرز عطر چند كپور ایند سنز پبلشرز، اناركلی، ۱۹۲۶م)، ۲۶۷تا ۲۶۹.

۴۴. غلام علی آزاد بلگرامی، خزانه عامره، تصحیح ناصر نیكو بخت، شكیل اسلم بیگ، (تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۹۰)، ۴۵۸-۴۵۹)

۴۵.ملا عبدالقادر بن ملوك شاه بدایونی، منتخب التواریخ، مترجم: محمود احمد فاروقی، كامل ۳ حصه، (لاهور: شیخ غلام علی اینڈ سنز، ۱۹۶۲م)، ۷۱۳.

۴۶. دكتر هرومل سدا رنگانی، پارسی گویان هندو سند، (تهران: بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۵ش)، ۷۹.

۴۷. شیخ احمد علی خان هاشمی سندیلوی، تذكره مخزن الغرائب، به اهتمام دكتر محمد باقر جلد سوم ، (اسلام آباد: مركز تحقیقاتِ فارسی ایران و پاكستان، ۱۹۹۲م)، ۳۴۱-۳۴۲.

۴۸. آنه ماری شیمل، ادبیات اسلامی هند، ترجمه یعقوب آژند، (تهران: انتشارات امیر كبیر، ۱۳۷۳)، ۴۵.

۴۹. دكتر ذبیح الله صفا، گنج سخن، (شاعران بزرگ پارسی گوی و منتخب آثار آنان)، جلد سوم، (تهران: ناشر ابن سینا ، ۱۳۴۵)، ۲۷.

۵۰. احمد گلچین معانی، كاروان هند ، جلد دوم (مشهد: موسسة چاپ و انتشارات قدس رضوی، ۱۳۶۹)، ۸۲۳.

۵۱. سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، (تهران: كتابفروشی فروغی، ۱۳۴۴)، ۴۴۵.

۵۲. دكتر ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، جلد پنجم، بخش سوم، (تهران: انتشارات فردوس، ۱۳۷۲ش)، ۹۷۹.

۵۳. ایضاً، ۹۸۱-۹۸۲.

۵۴. ایضاً، ۹۸۰.

(55)         Edward G. Browne, A Literary History of Persia, volume iv, Modern times (1500-1924), (Cambridge: Cambridge at the University Press, 1959), 253.

۵۶. ادوارد براون، تاریخ ادبیات ایران، ترجمه: رشید یاسمی، چاپ دوم، (تهران: كتابفروشی ابن سینا، بی تا)، ۱۹۱.

(57)         Jan, Rypka, History of Iranian literature, edited by Karl Jahn, (Holland: D.Reidel publishing company, Dordrecht, 1968), 725.

۵۸. دكتر سید عبدالله ، فارسی زبان و ادب ، مجموعه مقالات، (لاهور: مجلس ترقی ادب، بی تا)، ۱۸۸.

۵۹. دكتر عبدالحسین زرین كوب، از گذشته ادبی ایران، (تهران: انتشارات بین المللی الهدی ، ۱۳۷۵ش)، ۴۰۶-۴۰۷.

۶۰. پروفیسر، مقبول بیگ بدخشانی، تاریخ ادبیات مسلمانان پاكستان و هند، جلد چهارم، فارسی ادب (دوم)، (لاهور: ناشر: گروپ كیپتن سید فیاض محمود ، پنجاب یونیورستی، لاهور، ۱۹۷۱م)، ۳۱۹-۳۲۰.

(61)         Muhammad Abdul Ghani, A History of Persian Language and Literature at the Mughal Court, part III Akbar, (Lahore: Hijra International Publishers, 1983),190.

(62)         Muhammad Abdul Ghani, A History of Persian Language and Literature at the Mughal Court, part III Akbar, (Lahore: Hijra International Publishers, 1983),192.

۶۳. دكتر محمد ریاض، اقبال اور فارسی شعراء، (لاهور: اقبال اكادمی پاكستان، ۱۹۷۷م)، ۲۹۰.

۶۴. ایضاً، ۲۹۰.

۶۵. ظهیر احمد صدیقی، فارسی غزل اور اس كا ارتقاء، (لاهور: مجلس تحقیق و تالیف فارسی، گورنمنت كالج لاهور، ۱۹۹۳م)، ۴۴۷.

Bibliography

1.       Abdul Ghani, Muhammad, A History of Persian Language and Literature at the Mughal court, Part III Akbar, (Lahore: Hijra International Publishers, 1983A.D).

2.       Abdullah, Dr. Syed Muhammad, Farsi Zuban_o_Adab, Majmooh Maqalat, (Lahore: Majlis Tarqqi Adab)

3.       Abdur Razzak Khawafi, Shah Nawaz Khan, Baharistan_i_Sukhan, Government Oriental series, (Madras: 1951 A.D)

4.       Anusha, Hassan, Daneshnama Adab-e-Farsi, Adab-e-Farsi Dar Shibh-kara, Unwan Maqala: Zuhuri Tarshizi, Maqala nigar: Daneshnama, jild Chaharum, Bukhsh Dowum, (Tehran: Wazarat Farhang-wa-Irshad Islami, 1380H.S)

5.       Arzoo, Siraj_Ud_Deen Ali Khan, Tazkara Majma_Un_ Nafaees,  ba tasheh Dr. Mehar Noor Muhammad Khan, ba hamkari Dr. Zeb-un-Nisa Ali Khan, Jild:2, (Islamabad: Markaz Tahqiqat Farsi Iran va Pakistan, 1385H.S)

6.       Azad Bilgarami, Ghulam Ali, Khazaneh Amra, Tasheh Nasir Niko Bakht, Shakeel Aslam Baig, (Tehran: Pazohishgah allom-e-Insani wa Motaleat-e-Farhangi, 1390H.S)

7.       Azad Bilgarami, Mir Ghulam Ali, Maasar-ul-Ikram, Mosum ba Sarv-e-Azad, Daftar-e-sani, Tasheh Abdullah Khan, Ba ahtamam Molvi Abdul Haq, (Haider Abad Daccan: Kutab Khana Asfiya, 1913 A.D)

8.       Azar, Lotf Ali Baig, Atashkodeh Azar, bah Kooshesh Hassan Sadat Naseri, (Tehran: Entesharat Amir Kabir, 1336H.S)

9.       Badakhshani, Maqbool Baig, Tarikh-e-Adbeyat Musalmanan-a-Pakistan wa-Hind, jild Panjum, Buksh Dowum, (Lahore: Nashir: Captian Syed fiaz Mahmood, Punjab University Lahore, 1971 A.D)

10.    Badayuni, Mulla Abdul Qadir Bin Malu'k Shah, Montakhab -ut-Tawarekh, Motarjam: Mahmoud Ahmad Farooqi, Kamil teen hissay, (Lahore: Sheikh Ghulam Ali and Sons, 1962A.D)

11.    Bakhtawar Khan, Muhammad, Murat al Alam Tarikh Aurangzeb, ba tashih Sajida Sin-Alvi, Jild Dowum, (Lahore: Adarah Tehqeqat Pakistan, Danishgah Punjab, 1979A.D)

12.    Brown, Edward, Tarekh Adbeyat Iran, Terjama: Rasheed Yasmi, Chap Dowum, (Tehran: Kitabfroshi Ibn-e-Sina)

13.    Browne, Edward G. A literary History of  Persia, volume iv, Modern times (1500-1924), (Cambridge: Cambridge at the University Press, 1959 A.D)

14.    Daaghistani, Ali Quli Khan, Walah, Tazkara Riaz-ush-Shura, Muqadma, Tasheh wa Tahqeeq Syed Mohsin Naji Abadi, Jild Sivum, (Tehran: Intisharat Asatir, 1384 H.S)

15.    Ghazvini, Mulla Abdul Nabi, Fakharal Zamani, Mikhana, ba etena: Muhammad Shfi, M.A (Lahore: Meserz atr Chand Kappor and sons publishers, anarkali, 1926A.D)

16.    Gopamvi, Muhammad Qudrat Ullah, Tazkara Nataeej-ul-Afkar, Tasheh Yousaf baig Babapur (Qum: Nashar Majma Zakhayeer Islami, 1387H.S)

17.    Ikhlas Kishan Chand, Hamesha Bahar, Muratabh, Dr. Waheed Qureshi, (Karachi: Anjuman Tarqqi Urdu Pakistan, 1973A.D)

18.    Imaan, Rahm Ali Khan, Tazkara Montakhab-ul-Lataif, ba Muqadma Dr. Tara Chand, ba ahtamam, Syed Muhammad Reza Jalali Naini, Dr. Syed Amir Hassan Abidi, (Tehran: Chap Taban, 1349 H.S)

19.    Lakhnavi, Aftab Rai, Riaz-ul-Arfeen, ba tasheh wa muqadma Syed Hassam Rashidi, Bukhsh dowum, (Islam Abad: Intisharat Markaz Tehqeeqat Farsi Iran wa Pakistan, 1982 A.D)

20.    Lodi, Sher Ali Khan, Tazkara Mera-tul-khayal, be ahtamam Hamid Hassani, ba hamkari Behrouz Safar Zade, (Bija, Intesharat Rozna, 1377H.S)

21.    Maani, Ahmad Golchin, Karvan-e-Hind, Jeld-e-dovvom, (Mashhad, Moassase-ye Chap o entesharat-e- qods Razavi, 1369 H.S)

22.    Nafisi, Saeed, Tarekh Nazam-o-Nasar dar Iran wa dar Zuban Farsi, (Tehran: Kitabfuroshi Froghi, 1344H.S)

23.    Riyaz, Dr. Muhammad, Iqbal Aur Farsi Shoara, (Lahore: Iqbal Akademi Pakistan, 1977 A.D)

24.    Rypka, Jan, History of Iranian literature, edited by Karl Jahn, (Holland: D.Reidel publishing company, Dordrecht, 1968A.D).

25.    Sadarangani, Dr. Haromal, Parsi Goyan Hind wa Sind, (Tehran: Bunyad Farhang Iran, 1355 H.S)

26.    Safa, Dr. Zabih Ullah, Ganj-e-Sokhan, (Shaeran-e-bozorg-e-Parsi guy o montakhab-e-asar-e-anan), Jeld-e-Sevom, (Tehran: Nasher Ebn-e-Sina, 1345 H.S)

27.    Safa, Dr. Zabih Ullah, Tarekh Adbeyat Dar Iran, Jeld panjum, Bakhsh sevom, (Tehran: Intisharat Firdous, 1373H.S)

28.    Schimnel, Annemarie, Adabiyat Islami Hind, Tarjama Yaqoob Aazand, (Tehran: Moassasa Intisharat Ameer Kabir, 1373 H.S)

29.    Shafiq, Latchmi Narayan, Sham-e-Ghariban, Mortaba Muhammad Akbar uddin Siddiqui, (karachi: Enjaman Tarqqi Urdu, 1977A.D)

30.    Siddiqi, Zaheer Ahmad, Farsi Ghazal Aur Is ka Irtiqa, (Lahore: Majlis-e-Tahqiq-o-Taleef-e-Farsi, Government College, Lahore, 1993A.D)

31.    Sindhalvi, Sheikh Ahmad Ali Khan, Maghzan-ul-Gharaib, Mossahah Dr. Muhammad Baqir, Jild 4, (Islamabad: Markaz Tahqiqat Farsi Iran-va-Pakistan, 1968A.D)

32.    Sirkhush, Muhammad Afzal, kalmat-ul-shura, ba tasheh sadiq Ali Dilawar, (Lahore: Sheikh Mubarak Ali and Sons, 1942A.D)

33.    Zarin Kob, Dr Abdul Hussain, Az Gozashteh Adabi Iran, (Tehran: entesharat Bin Olmollli Alhuda, 1375H.S)

vvv