Warastah was a prominent figure of Persian literature of the subcontinent in the 12th century. He is known as a scholar, critic, lexicographer and eminent writer. His work is an ample proof of his vast study and knowledge of primary literary sources of Persian language. Biyaz-e-Warsata is one of his note-worthy contributions. Its manuscript is available at the Sherani Collection, Punjab University library, Lahore. This Biyaz comprises verses of hundreds of classical and contemporary poets. The article is an effort to introduce the manuscript and determine its writer's status as a scholar of Persian language.

پی نوشتھا

(۱) دکتر محمّد بشیر حسین در فھرست مخطوطات شیرانی،جلد اول، گنجینہٴ شیرانی،دانشگاہ پنجاب،لاھور در شرح بیاض وارستہ(انتخاب کلام شعرا) آن را دست نوشتہٴ وارستہ می گوید: ”مرتبہ:سیالکوتی مل وارستہ،نسخہٴ مصنف است“(ص۱۰۰)

(۲) مکاتیب حافظ محمود شیرانی،مرتّب:دکتر مظھر محمود شیرانی، ص۲۱۲،حافظ محمود شیرانی شمارہٴ این بیاض را بہ خطا ۱۴۷۶ نوشتہ اند کہ دکتر مظہر محمودشیرانی آن را درست کردہ ۱۴۷۴ نوشتہ است․

(۳) دکتر سیّد عبداللّٰہ،ادبیات فارسی میں ھندووٴں کا حصہ،مقابلِ ص۱۵۰․

(۴) سید حسّام الدین راشدی،تذکرہ شعرای کشمیر،بخش چھارم، ص ص ۱۶۶۰ ۱۶۶۲

(۵) وارستہ،بیاض وارستہ،برگ ۲۲ب؛آرزو،مجمع النفایس،ج ۱، مرتبہ دکتر زیب النسا علی خانِ ص۱۸۲․

(۶) بیاض وارستہ،برگ ۱۹۷ ا؛ این مثال در مجمع النفایس تالیف خان آرزو ھم آمدہ است وخان آرزو درشرح ملّا ترکی افزون بر این نوشتہ است کہ (ملا ترکی)درویشی اختیار کردہ بود․گویندکہ غالباً صاحب پنجاہ ھزار بیت است․“رک: تذکرہ

          مجمع النفایس،مرتبہ: دکتر محمّد سرفراز ظفر،جلد سوم،ص ۱۳۵۹․

(۷) بیاض وارستہ ،برگ۱۹۷ا ،ب؛سراج الدین علی خان آرزو،

          مجمع النفایس، مرتّبہ،دکتر سرفراز ظفر،جلد سوم، صص ۶۲۔۱۳۶۳․

(۸) بیاض وارستہ،برگ ۱۹۷ب․

(۹) عاصی کلانوری،اسرار صمدی،مرتبہ:محمد شجاع الدین،ص ص مقدمہ: ج،د

(۱۰) فضایل علی خان شاعری برجستہ در دورہٴ تیموریان متاخر در نظامت نواب عبدالصمد خان در لاہور بسر می برد․

           احمد گلچین معانی در کاروان ھند در شرح عبدالحق منصف کوہپایہ ای ۔کہ در دورہٴ محمد فرخ سیر (حک:۱۱۲۴۔ ۱۱۳۱ھ) بہ لاہور آمدہ بود۔ می نویسد کہ منصف کوہپایہ ای در تاریخ بنای عمارتی در لاہوراین بیت سرودہ است․

          بجو سال تاریخ آغاز و اتمام  ز ”دار فضایل“ ” دیار افاضل“

                                                 ۱۱۲۶ھ        ۱۱۲۷ھ

          (احمد گلچین معانی،کاروان ھند،ج۲،ص۱۳۶۷)

          می توان حدث زد کہ این عمارت ساختہٴ ھمان فضایل علی خان است کہ وارستہ مصرعہ ای از شعر وی آوردہ است․

منابع

(۱) آرزو،سراج الدین علی خان(۲۰۰۶م) ،تذکرہ مجمع النفایس، بکوشش: دکتر محمّد سرفراز ظفر،جلد سوم،مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، اسلام آباد

(۲) آرزو،سراج الدین علی خان (۲۰۰۴م)،مجمع النفایس،جلد اول،مرتبہ: دکتر زیب النساعلی خان،مرکز تحقیقات فارسی،ایران و پاکستان، اسلام آباد

(۳) بشیر حسین ،دکتر(۱۹۶۹م)،محمد،فھرست مخطوطات شیرانی، ۳جلد، ادارہ تحقیقات پاکستان،انتشارات دانشگاہ پنجاب، لاھور

(۴) خالدی،ابوالنصر محمد(۱۹۷۴م)،تقویم ھجری و عیسوی،انجمن ترقی اردو پاکستان،کراچی

(۵) راشدی،سید حسّام الدین(۱۹۶۹م )،تذکرہ شعرای کشمیر،بخش چھارم، اقبا ل اکادمی، کراچی

(۶) شیرانی،حافظ محمود(۱۹۸۱م)،مکاتیب حافظ محمود شیرانی، مرتّب: مظھر محمود شیرانی،مجلس یادگار حافظ محمود شیرانی، لاہور

(۷) (عاصی کلانوری)(۱۹۶۵م)،اسرار صمدی،مرتبہ، محمّد شجاع الدین، ادارہٴ تحقیقات پاکستان ،دانشگاہ پنجاب لاھور

(۸) عبداللّٰہ،سیّد(۱۹۶۷م)،ادبیات فارسی میں ھندووٴں کا حصہ، مجلس ترقی ادب، لاھور

(۹) گلچین معانی،احمد(۱۳۶۹ھ ش)،کاروان ھند،ج۲،موسسہٴ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی،مشہد

(۱۰) وارستہ،سیالکوتی مل،بیاض وارستہ(انتخاب از کلام شعرا)نسخہ خطی مجموعہ شیرانی،دانشگاہ پنجاب،شمارہ:۱۴۷۴/۴۵۲۴․