Mirza Faseehi was a famous poet of Khorasan in the eleventh century A.H. he was born in Bukhara. Faseehi was one of the prominent poets of Qasida and Ghazl of his time. He received the title of the Poet Laureate by the court of King Abbas. Besides poetry he had interest in other fields of fine arts. He showed special inclination to calligraphy and earned a good name by excelling in it. But his main claim to fame remained poetry. His divan consists of more than four thousand verses. He had mathnavis to his credit as well. His poetry is sublime and simple. This article covers life and work of Mirza Faseehi in a befitting way.

(۱) فخر الزمانی، ۵۷۱؛ ناسخ ”نگارستان سخن“ تصرفی بیجا کردہ فصیحی را فصیح بدون یاء وانصاری را اسفاری وھروی را یزدی نوشتہ، صبا، صفحہ ۶۲۸۔۶۲۹؛ نقل کردہ از”نگارستان سخن“، صفحہ۷۶․

(۲) احمد علی احمد، ۱۵۴؛ نقل کردہ از ”مراة العالم“ ، صفحہ۴۱۔۶۴۰․ مؤلف ”تاریخ آرای عباسی“ در ذیل وقایع سال ۱۰۳۱ نویسد: ”شاہ عباس با ثنای قیامش در دارالسلطنت ھرات بہ صحبت فصیحی سرور گشتہ، او را تکلیف موافقیت فرمود ، واو آھنگ عراق ساز داد“ واکنون از ھم صحبتان بزم مقدس است، شاہ انجم سپاہ… دلربا و دلآویز ، نسخہ یی ندارد بجای این عبارت فقط این جملات نوشتہ شدہ، ملک الشعراء داشت ونزد شاہ انجم سپاہ بسیار معزز و محترم بودہ است“، صفحہ۶۹۲، نقل کردہ از ”مراة العالم“ ، حاشیہ۱، صفحہ۴۲۔۶۴۰․

(۳) صفا، ۲۔۵/۱۱۲۷؛ نقل کردہ از ”عرفات“ ، گ ، وحاشیہ ۱، از تذکرہ میخانہ، ۵۷۵؛ آرزو، ۵۰․

(۴) صفا، ت، ۲۔۵/۱۱۲۹؛ نیز این کہ سراج (سپرنگر، صفحہ۱۵۱) وفات فصیحی ۱۰۴۶، صبا، ۶۲۹؛ این واقعہ را ۱۰۳۱؛ وصاحب نتایج الافکار وفاتش را در اواسط قرن یازدھم ھجری نوشتہ است، ومطربی ، ۵۹۴، وفاتش میان، ۴۶ ۱۰۴۹می نویسد․

کتابیات

(۱) آرزو، سراج الدین علی خان، مجمع النفایس (تذکرہ) ، تصحیح وترتیب بیداد عابدرضا، کتابخانہ خدابخش، پتنہ․

(۲) آزاد ، غلام علی بلگرامی ، (تالیف در حدود ۱۱۷۶ھ)”خزانہ عامرہ“ کانپور․

(۳) آزاد ، غلام علی بلگرامی (تالیف در ۱۱۶۶)”سرو آزاد“ ہندوستان․

(۴) احمد ، آغا(تالیف در سال ۱۲۸۵)، (۱۸۷۳م) ، ”ہفت آسمان “ چاپ کلکتہ․

(۵) اسکندر ، بیگ ترکمان (۱۳۱۴)، ”تاریخ عالم آرای عباسی“ تہران․

(۶) سرخوش ، محمد افضل، (تالیف در ۱۱۰۸۔۱۰۹۳)، (۱۹۴۲م)، ”کلمات الشعراء“، بہ تصحیح صادق علی دلاوری، عالمگیر پریس، لاہور ․        

(۷) صبا ، محمد مظفر، (تالیف در ۱۲۹۶۔۱۲۹۵)، (۱۳۴۳) ، ”روز روشن“ ، بہ تصحیح وتحشیہ محمد حسین رکن زادہ آدمیت، انتشارات کتابخانہ رازی ، تہران․

(۸) صفا، ذبیح الله،(۱۳۷۳ش)، ”تاریخ ادبیات در ایران “ ، ۵جلد ، انتشارات فردوس، تہران․

(۹) فخر الزمانی قزوینی ، ملا عبدالنبی، (تالیف در سال ۱۰۲۸)، ”میخانہ“ ، بہ اہتمام احمد گلچین معانی ، تہران․

(۱۰) نصر آبادی میرزا طاہر ، (۱۳۱۷ھ)، ”تذکرہ طاہر نصر آبادی “ ، تہران ․

(۱۱) والہ، علی قلی داغستانی، ۲۰۰۱م، ”ریاض الشعراء “ مقدمہ تصحیح وترتیب، شریف حسین قاسمی، کتابخانہ رضا، اترپردیش ھند، رامپور․